دف

درباره دف 

 

دف، سازی کوبه ای در موسیقی ایرانی است ،که  شبیه به دایره ای بزرگ بوده که پوست نازکی بر روی آن کشیده شده .

در مجالس عرفان رکن اصلی بوده که با آن سرود و ترانه می‌ خواندند.  در دوره ی اسلامی ایران، این ساز را برای حفظ وزن به کار میبردند. این ساز در عصر حاضر هم بسیار در میان دوستداران موسیقی سنتی محبوب است. در این مقاله نگاهی میندازیم به ساختار این ساز سنتی.

تاریخچه دف

 

دف در ایران به زمان باستان باز میگردد، در تمدن های ایلام، در حدود قرن های 7 و 8 میلادی با دف های چهارگوش می‌نواختند که هنوز هم در برخی کشور های عربی مورد استفاده است. دف دایره ای شکل اولین بار در تمدن مصریان دیده می‌شود. در ایران دوران صفوی دف و نی به همراه هم در مجالس سماع نواخته می‌شدند.

  در دوران پیش از اسلام، ردپای دف در موسیقی ایرانی و کردی دیده می‌شود، پس از آن و با ورود اسلام به ایران این ساز تنها در خانقاه ها و تکایای کردستان با ذکر سماع دراویش همراه شد. 

 

 

جغرافیای دف

 

از ساز دف بیشتر در آسیا و به ویژه خاورمیانه استفاده می شود. کشور هایی نظیر عربستان، عمان، ترکیه، عراق و آذربایجان، از جمله کشور هایی اند که دف در آنها رواج دارد.

در ایران هم، این ساز بیشتر در کردستان و کرمانشاه به کاررفته و جایگاه خاصی در میان آنها به دلیل وجود آیین های عرفانی، دارد.

 

ساختمان دف

 

کلاف دف، بدنه ای استوانه ای و کوتاه از جنس چوب است که برروی آن پوست حیوانات (نظیر آهو) و یا پلاستیک می‌کشند.

ساختمان دف از اجزای زیر تشکیل شده:

کلاف اصلی

پوست

حلقه ها

گل میخ ها

 

 

کمانه

 

کمانه حلقه ای چوبی با عرض 5 الی 6.5 سانتی متر استبا دایره ای که قطر آن به 50 الی 55 سانتی متر می رسد. ضخامت چوب از طرف پوست،  2 الی 3 میلی متر و از طرف پشت  1.5 سانتی متر است. 

کمانه‌ی دایره ای با تقارن، که پوست روی آن از طرفین یکسان کشیده شود، صدای بسیار زیبایی را تولید می کند . روی قسمت پشتی چوب، یک فرورفتگی ایجاد می شود که محل استقرار انگشت شست است و به آن  شستی می‌گویند.

 

کمانه دو نوع است:

 

کمانه ی یک کمه

 

کمانه از چوبی با قطر 1.5 سانتی ساخته می‌شود و طوری به هم متصل شده تا دایره ای شکل گردد. این نوع کمانه، از نظر وزن، نسبت به نوع دیگر سبک تر است.

 

کمانه دو کمه

 

از دو چوب با قطری حدود نیم سانت که روی هم جفت شده اند، ساخت می‌شود. این نوع از کمانه سنگین تر بوده ولی در برابر فشار نیز مقاوم تر است. 

 

پوست مصنوعی

 

پوست مصنوعی نسبت به طبیعی مزیت هایی دارد:

 

داشتن کوک ثابت

قابلیت کوک با نت برای هر دف معین

یک دستی ضخامت سطح پوست دف

یک دستی کشش و مواد سازنده

عدم جذب رطوبت

تاب برنداشتن کمانه به دلیل کشش یکسان پوست

نداشتن بوی نامطبوع

 

پوست طبیعی 

 

 

در ساخت دف با پوست طبیعی، از پوست حیواناتی مانند گوسفند ، بز، آهو و میش استفاده می‌شود. پوست مناسب باید کهنه باشد. برای امتحان آن نیز، اگر به پوست آب بزنیم نباید بوی نامطبوعی از آن ساطع شود.

 

حلقه ها

 

 

در جدار داخل کمانه، میخ های قلاب مانندی تعبیه می‌گردد که روی شان حلقه های فلزی 3 تایی و 4 تایی با فاصله ی ۳ سانت از پوست و یک سانتی متر از دسته پهلویی نصب می‌گردد.

 

گل میخ ها

 

 

به منظور مهار کردن و نگهداشتن پوست روی کمانه در قسمت پشت، روی ضخامت 5.1 سانتی، کمانه پوست را به وسیله ی میخ هایی  شبیه به پونز مهار می‌کنند.